Thổ Nhĩ Kỳ sắp có "siêu Tổng thống"

BBC dẫn kết quả cho tới ngày 16/4 cho hay, đã có 99,45% số phiếu được kiểm đếm trong đó 52,37% là "Có" ủng hộ cải cách hiến pháp nhằm tăng thêm quyền lực cho Tổng thống Recep Tayyip Erdogan.

Lãnh đạo ủy ban bầu cử Thổ Nhĩ Kỳ cũng xác nhận chiến thắng dành cho phe ủng hộ cải cách hiến pháp. Kết quả cuối cùng sẽ được công bố trong 11-12 ngày nữa.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ bỏ phiếu tại một phòng phiếu ở Istanbul. Ảnh: Reuters

Trước đó, hãng thông tấn nhà nước Anadolu đưa tin, tỷ lệ cử tri ủng hộ sửa đổi Hiến pháp trong cuộc trưng cầu ý dân đạt 51,3% sau khi 99% số phiếu được kiểm. Tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu đạt 86%.

Kết quả này chưa phải là một chiến thắng áp đảo như ông Erdogan và Đảng AK cầm quyền mong muốn. Tuy nhiên, hàng nghìn người ủng hộ ông Erdogan đã xuống đường ở Ankara vẫy cờ ăn mừng chiến thắng.

“Lần đầu tiên trong lịch sử Thổ Nhĩ Kỳ, chúng ta đã thay đổi được hệ thống lãnh đạo của mình thông qua chính trị dân sự”, ông Erdogan nói, chỉ những cuộc đảo chính quân sự thường xuyên xảy ra ở nước này trong những thập kỷ qua. “Đó là lý do vì sao điều này rất quan trọng”.

Giới quan sát đánh giá đây là cuộc trưng cầu lịch sử vì sẽ giúp chính quyền của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan tăng cường đáng kể quyền lực. Nếu người dân ủng hộ cải cách hiến pháp, phần lớn quyền hành pháp sẽ được tập trung vào tổng thống. Vị trí thủ tướng - hiện do ông Binali Yildirim nắm giữ - sẽ bị xóa bỏ.

Tổng thống sẽ có thêm quyền bổ nhiệm các phó tổng thống, bộ trưởng, 12/15 thành viên Tòa án Hiến pháp và 6/13 thành viên Hội đồng Thẩm phán và Công tố viên cấp cao. Như vậy, vị nguyên thủ chắc chắn sẽ có sự ảnh hưởng đến hệ thống tư pháp. Một thay đổi quan trọng khác là bầu cử tổng thống và tổng tuyển cử sẽ được tổ chức 5 năm một lần, thay vì 4 năm như hiện nay.

Với hiến pháp mới, ông Erdogan cũng được quyền tuyên bố tình trạng khẩn cấp trong trường hợp xảy ra “bạo động có thể gây chia rẽ đất nước”. Việc bổ nhiệm các vị trí cấp cao của quân đội, tình báo và hiệu trưởng các đại học công lập cũng thuộc về tổng thống. Quyền hạn của quốc hội sẽ trở nên hạn chế.

Hiến pháp Thổ Nhĩ Kỳ mới sau cuộc trưng cầu dân ý này sẽ có một số thay đổi quan trọng, điển hình như, ông Erdogan có khả năng tại nhiệm đến năm 2029.

Những người ủng hộ Tổng thống Erdogan cho rằng cải cách hiến pháp sẽ góp phần hiện đại hóa đất nước, chấm dứt hệ thống hiện nay mà trong đó cả Tổng thống và Quốc hội đều được bầu trực tiếp - một hệ thống mà họ cho là dễ dẫn tới tình trạng bế tắc.

Ngược lại, những người phản đối cho rằng cuộc trưng cầu dân ý là một bước tiến tới sự độc đoán và chuyên chế lớn hơn.

Gói cải cách đề xuất bao gồm 18 điểm sẽ giải tán Văn phòng Thủ tướng và trao cho Tổng thống quyền soạn thảo ngân sách, công bố tình trạng khẩn cấp, và ban hành sắc lệnh về giám sát các bộ mà không cần có sự thông qua của Quốc hội.

Ông Erdogan cũng bị các đảng phái đối lập trong nước chỉ trích dữ dội vì cho rằng ông muốn tập trung quyền lực để trở thành “siêu tổng thống”.

Quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ - EU ảnh hưởng nặng nề

Kết quả cuộc trưng cầu ý dân này cũng có thể góp phần thay đổi mối quan hệ vốn đang căng thẳng giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Liên minh châu Âu (EU).

Một số nước châu Âu đã không cho phép các bộ trưởng trong chính quyền của Tổng thống Erdogan tổ chức các cuộc mít tinh ở nước họ nhằm vận động cộng đồng người Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ cuộc trưng cầu nhằm mở rộng quyền lực cho tổng thống. Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã tuyên bố có thể xem xét lại thỏa thuận về người di cư với EU sau khi tiến hành cuộc trưng cầu ý dân.

Mối quan hệ xấu đi giữa EU với Thổ Nhĩ Kỳ cũng có thể phá hỏng thỏa thuận đạt được vào năm ngoái mà theo đó Thổ Nhĩ Kỳ sẽ ngăn dòng người di cư, chủ yếu là người tị nạn từ Syria và Iraq, vào châu Âu.

Tổng thống Erdogan thừa thắng xông lên, đã tuyên bố sẽ đề xuất tiến hành một cuộc trưng cầu dân ý khác về khôi phục án tử hình. Nếu Thổ Nhĩ Kỳ đưa án tử hình áp dụng trở lại, thì động thái này gần như chắc chắn sẽ chấm dứt quy trình xin gia nhập EU của nước này.

Theo Đất Việt