Cần hướng đến sản phẩm “đầu ra”

Thảo luận về dự thảo Luật Điện ảnh (sửa đổi) tại phiên họp chiều qua, các đại biểu Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật đã có nhiều chính sách mới nhằm hỗ trợ phát triển điện ảnh, công nghiệp điện ảnh. Nhiều đại biểu đề nghị, các chính sách hỗ trợ phát triển điện ảnh cần hướng đến sản phẩm "đầu ra".

Không nên bao cấp “đầu vào”

Góp ý vào nội dung chính sách của Nhà nước về phát triển điện ảnh, công nghiệp điện ảnh, đại biểu Quốc hội Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) cho rằng, tại khoản 3, Điều 5 quy định Nhà nước có chính sách ưu đãi về tín dụng, thuế, đất đai đối với các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động điện ảnh theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, trong dự thảo Luật chưa quy định cụ thể đối tượng, phạm vi nội dung để hưởng chính sách, vì vậy, cần xem xét bổ sung quy định hoặc giao các cơ quan có thẩm quyền quy định cụ thể nội dung này.

Nhận thấy chính sách của Nhà nước về phát triển điện ảnh, công nghiệp điện ảnh và phát triển nguồn nhân lực điện ảnh tại Điều 5 và Điều 6 dự thảo Luật còn mang tính bao cấp cao, ĐBQH Nguyễn Thị Yến Nhi (Bến Tre) đề nghị nên quy định theo hướng phải có sản phẩm cụ thể thì Nhà nước mới đầu tư ngân sách, tránh đầu tư dàn trải. Điện ảnh là hoạt động sáng tạo, tác phẩm điện ảnh cần mang dấu ấn cá nhân của người lao động nghệ thuật và để có tác phẩm điện ảnh hay thì người làm phim phải có năng khiếu, đam mê, sức sáng tạo. 

Việc Nhà nước có chính sách ưu đãi mang tính bao cấp nhằm phát triển “nghệ thuật thứ bảy” sẽ không đem lại hiệu quả và cũng không kích thích lao động sáng tạo. Chỉ rõ điều này, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi kiến nghị, chỉ nên có chính sách khuyến khích chứ không nên có nhiều chính sách ưu tiên, ưu đãi. Chính sách cần hướng đến các sản phẩm đầu ra, không nên bao cấp “đầu vào” trong khi sản phẩm đầu ra chưa biết chất lượng thế nào.

ĐBQH Trần Khánh Thu (Thái Bình) phát biểu tại hội trường
Ảnh: Hồ Long

Tạo hành lang pháp lý cho hội nhập văn hóa với thế giới

Theo Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, hiện còn hai loại ý kiến khác nhau về cung cấp dịch vụ sản xuất phim cho tổ chức, cá nhân nước ngoài (Điều 13 dự thảo Luật). Loại ý kiến thứ nhất đề nghị, quy định về hồ sơ đề nghị cấp giấy phép cung cấp dịch vụ quay phim sử dụng bối cảnh tại Việt Nam cho tổ chức và cá nhân nước ngoài (tại điểm b, Khoản 2, Điều 13 dự thảo Luật) chỉ nên yêu cầu cung cấp kịch bản tóm tắt phim và kịch bản chi tiết nội dung quay phim sử dụng bối cảnh tại Việt Nam bằng tiếng Việt, vì thực tế, nhiều bộ phim nước ngoài chỉ thực hiện một số cảnh quay tại Việt Nam; kịch bản phim sau khi được cơ quan có thẩm quyền thẩm định vẫn có thể thay đổi, việc thẩm định kịch bản phim đầy đủ cũng không đủ cơ sở để khẳng định kiểm soát được toàn bộ nội dung phim. Loại ý kiến thứ hai đề nghị quy định yêu cầu kịch bản phim bằng tiếng Việt (đầy đủ) vì kịch bản tóm tắt phim chưa thể hiện hết nội dung phim; thẩm định kịch bản phim đầy đủ mới bảo đảm các nội dung, yêu cầu về chính trị, quốc phòng, an ninh; và kinh nghiệm một số quốc gia yêu cầu gửi kịch bản đầy đủ để thẩm định. 

Thống nhất với phương án 1, ĐBQH Huỳnh Thị Phúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng, quy định yêu cầu tổ chức, cá nhân nước ngoài đến Việt Nam làm phim cung cấp kịch bản tóm tắt phim và kịch bản chi tiết nội dung quay phim sử dụng bối cảnh tại Việt Nam bằng tiếng Việt là hợp lý, vừa tạo thuận lợi cho tổ chức, cá nhân nước ngoài, vừa đủ cơ sở để cơ quan nhà nước thực hiện tốt công tác quản lý với hoạt động cung cấp dịch vụ sản xuất phim cho tổ chức, cá nhân nước ngoài.

Một số đại biểu khác chọn phương án 2, quy định yêu cầu kịch bản phim bằng tiếng Việt. Theo ĐBQH Tô Ái Vang (Sóc Trăng), kịch bản phim là cơ sở quan trọng để các cơ quan chức năng thẩm định phim của các tổ chức, cá nhân nước ngoài sử dụng bối cảnh tại Việt Nam. ĐBQH Nguyễn Thị Quyên Thanh (Vĩnh Long) khẳng định, việc thu hút các tổ chức nước ngoài đến Việt Nam quay phim hoặc hợp tác sản xuất phim là rất cần thiết, tạo điều kiện cho giới chuyên môn được tiếp cận nhiều hơn với môi trường làm phim chuyên nghiệp để học tập kinh nghiệm, nhất là những tiến bộ và thay đổi không ngừng của nền điện ảnh thế giới… 

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh cho rằng, quy định yêu cầu cung cấp kịch bản tóm tắt chưa thể hiện hết nội dung phim có sử dụng cảnh quay ở Việt Nam. Việc thẩm định kịch bản phim với nội dung đầy đủ mới bảo đảm các yêu cầu về chính trị, quốc phòng và an ninh. Đây cũng là kinh nghiệm của một số quốc gia trong thẩm định kịch bản phim. Mặt khác, đại biểu cho rằng, để thu hút các tổ chức nước ngoài sử dụng dịch vụ sản xuất phim Việt Nam, việc có các chính sách ưu đãi cùng thủ tục minh bạch, thuận lợi, nhanh chóng cũng là những yếu tố rất cần được quan tâm để Việt Nam và nền điện ảnh Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn đối với các đoàn làm phim quốc tế.

Cùng quan điểm này, ĐBQH Trần Khánh Thu (Thái Bình) đề nghị, cần đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian cấp phép cung cấp dịch vụ sản xuất phim cho tổ chức, cá nhân nước ngoài. Dự thảo Luật cần làm rõ quy trình hợp tác sản xuất phim, trách nhiệm của các cơ sở điện ảnh trong nước cung cấp dịch vụ phim cho tổ chức, cá nhân nước ngoài có cam kết kịch bản không có các nội dung, hình ảnh trái với các quy định của pháp luật Việt Nam.

Trong điều kiện hội nhập toàn cầu hóa như hiện nay, nhu cầu hưởng thụ văn hóa, giải trí ngày càng đa dạng, thường xuyên không chỉ đối với điện ảnh quốc gia mà còn đối với điện ảnh nước ngoài. Các quốc gia, nhất là quốc gia phát triển đang sử dụng điện ảnh để thâm nhập thị trường của các nước khác; một mặt nhằm quảng bá hình ảnh, văn hóa, thương hiệu quốc gia của họ thông qua xuất khẩu văn hóa, đồng thời để cạnh tranh với điện ảnh của nước sở tại, tạo ra lợi nhuận rất lớn không chỉ qua bán phim mà còn qua thu nhập quảng cáo. Một số quốc gia còn tài trợ, hỗ trợ ngành điện ảnh của nước họ trong công cuộc xâm chiếm thị trường điện ảnh quốc tế, chưa kể có trường hợp điện ảnh còn được sử dụng cho các mục đích chính trị, tranh chấp chủ quyền lãnh thổ. 

Phân tích thực tế này, ĐBQH Trương Trọng Nghĩa (TP. Hồ Chí Minh) nhấn mạnh, việc “mở cửa” đối với sản phẩm dịch vụ văn hóa không thể dễ dãi hơn so với mở cửa cho sản phẩm dịch vụ hàng hóa vật chất. Do đó, Dự thảo Luật cần tạo hành lang pháp lý cho hội nhập về văn hóa với thế giới cạnh tranh lành mạnh, đồng thời ngăn chặn kịp thời và hiệu quả các sản phẩm văn hóa trái thuần phong mỹ tục, trái đạo đức, vi phạm an ninh, chủ quyền và luật pháp Việt Nam.

Góp ý cụ thể vào quy định về cung cấp dịch vụ sản xuất phim cho tổ chức, cá nhân nước ngoài, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị, dự thảo Luật có thể quy định chi tiết hoặc quy định mang tính nguyên tắc và giao Chính phủ quy định chi tiết bằng Nghị định của Chính phủ theo hướng: đối với các dự án phim của tổ chức, cá nhân nước ngoài có cảnh quay một phần tại Việt Nam, cần quy định yêu cầu nộp toàn bộ kịch bản phim chi tiết, từ đó mới biết họ sẽ sử dụng các hình ảnh nào quay tại nước ta trong mục đích gì? Kịch bản cần được cung cấp bằng cả ngôn ngữ gốc và tiếng Việt, vì nếu nhà làm phim nước ngoài cung cấp bản dịch kịch bản phim kém chất lượng hoặc cố ý tránh né một số tình tiết, nội dung có sử dụng cảnh quay tại Việt Nam thì ta sẽ không nắm được thực chất họ sẽ sử dụng các hình ảnh đó cho mục đích gì. Đến khi phim được phát hành có sử dụng cảnh quay ở Việt Nam gây bất lợi cho ta ở nước ngoài thì không có cách nào ngăn chặn, thu hồi hay có biện pháp thu thuế, phí nhất là đối với những phim được phát hành, phổ biến trên các nền tảng OTT xuyên biên giới.

Nhật An